Geotop Glasberg, Hessen


Spaarnwoude


Net ten oosten van Haarlem ligt de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Op de kaart is een scherpe overgang te zien tussen stad en platteland. Als we rijden op de Lage Dijk, bij punt 1 op de kaart, zien we in het oosten Spaarnwoude liggen.

> Lees meer

Geotop Glasberg, Hessen

18 augustus 2012

In 1994 heb ik de term en het begrip aardkundige monumenten geintroduceerd om in het kader van het Europees Natuurbeschermingsjaar 1995 een europees logo te mogen voeren. Dat is gelukt. Er zijn echter meerdere begrippen die zulk soort fenomenen min of meer dekken. Zo heb je bijvoorbeeld de geologische monumenten. Dat zijn veelal groeves en je kunt stellen dat geologische monumenten ook aardkundige monumenten zijn, maar omgekeerd niet altijd. In Duitsland spreekt men over geotopen en daar wordt ook iets dergelijks mee bedoeld.

Tijdens een bezoek aan Hessen en Thueringen in 2012 leek het me wel leuk om eens een paar van die geotopen van dichtbij te bekijken en te zien hoe ze zijn ingericht etc.

Het viel nog niet mee om bezoekwaardige lokaties te vinden. Googelen op geologie Hessen etc leverde niet direct veel op. Snuffelen in de plaatjes op google earth kost zeer veel tijd, maar levert naast talloze zonsondergangen soms boeiende items op.




Ligging van de geotop Glasberg in Hessen

De Vogelsberg in Hessen is een enorm uitgestrekt basaltgebied. Het is ca 19 miljoen jaar geleden(Tertiair, Mioceen) gevormd door een complex van verschillende lavastromen die hier indertijd door de aanwezige oudere afzettingen (onder andere Buntsandstein) heenbraken.

In dat enorme basaltcomplex van de Vogelsberg zijn in de loop der tijd veel groeves gemaakt om basalt te winnen. Vaak waren de groeves na enige tijd niet meer rendabel en zijn verlaten. Soms waren de zuilstucturen nog prachtig te zien. Dankzij de website vogelsberg-touristik.de kregen we grip op een aantal van die groeves. Ze staan op die site kort getypeerd, inclusief GPS gegevens en een typering van de toegankelijkheid.

De Glasberg is een geotop die we bezochten. Aanvankelijk was er enige teleurstelling over het verbod om te betreden, want dat stond niet in de toelichting.




Een weinig bemoedigend bord

Een inboorlinge uit Kerbersdorf verzekerde ons dat we best even mochten kijken en dat deden we dan ook. De eigenaar heeft er een hut geplaatst en een steenrijke bbq.




Een bbq in de verte.

Onze aandacht werd meer getrokken door de wanden. Tussen de bomen zijn daar prachtige zuilen zichtbaar.




Een mooie wand

De overzijde is geheel bebost. Toch blijkt het de moeite waard om even tussen de bomen te gaan gluren.




Een beboste wand

In de schaduw achter de struiken en bomen ligt een prachtige basaltwand. Je hebt wel flits nodig om eea op de foto te krijgen.




Mooie basaltwand achter de struiken

En nog een stuk wand achter de struiken.




Mooie basaltwand achter de struiken

Tussen de basaltzuilen begint de begroeiing ook al aarzelend op gang te komen.




Begroeiing

Hier nog een blik op de donkergrijze basalt. In de toelichting is sprake van fijnkorrelige Basanit. Op de onderstaande ingezoomde foto is te zien dat er ook kleine stukjes olivijn in de basalt voorkomen




Een stuk lokale basalt

Als je deze geotop bekijkt wordt er hier een prachtige blik in de ondergrond gegeven. Zelf vind ik het jammer dat dit particulier terrein is, maar ik moet eerlijkheidshalve zeggen dat waarschijnlijk hierdoor ook geen vuil gestort wordt. Dat kwamen we namelijk elders regelmatig tegen in voormalige groeves.
Een bord met toelichting zou verhelderend zijn, maar ja wie zet zoiets op zijn eigen terrein. Omzagen van flink wat begroeiing voor de prachtige wanden zou de belevingswaarde van de geotop sterk vergroten. Maar ook hierop zit de eigenaar waarschijnlijk niet te wachten.




Kleine stukjes olivijn in de basalt (detail vorige foto)

Bronnen:

Afbeeldingen:
BOHO-team.


Literatuur:
www.vogelsberg-touristik.de
Hoogendoorn, fotoalbum Duitsland 2012


Peelrandbreuk


De onderstaande geologische kaart geeft met een oranje kleur een duidelijk begrensde, van zuidoost naar noordwest lopende, zone aan. Dit is de Roerdalslenk die in de laatste honderdduizend jaar is opgevuld met beekafzettingen en dekzanden. Zowel in het westen als in het oosten komen deze afzettingen slechts plaatselijk en veel minder dik voor. De Peelrandbreuk vormt hier de opmerkelijk rechte grens tussen de Roerdalslenk en de Peelhorst.
Onderzoek heeft uitgewezen dat de daling van de slenk niet schoksgewijs plaatsvindt, bijvoorbeeld bij aardbevingen (Uden, 1932; Roermond, 1992). De daling vindt namelijk heel geleidelijk plaats met een snelheid van circa een centimeter per eeuw. Dat lijkt te verwaarlozen, maar we moeten niet vergeten dat we met geologie te maken hebben en niet met leeftijden van mensen. Als gedurende het kwartair een daling van een cm per eeuw plaatsvindt, dan resulteert dat uiteindelijk in een hoogteverschil van meer dan 200 meter. Zoals gezegd heeft extra sedimentatie door rivieren, beken en de wind de daling nagenoeg bijgehouden en heeft de argeloze passant hier niet in de gaten wat voor bijzondere geologische processen hier gespeeld hebben. Hooguit zal hij zich verbazen over het roestige water dat hier voorkomt.

Op onderstaande hoogtekaart staan in blauw de laagste gebieden aangegeven. Na groen en geel komen we in het bruin bij de hoogste gebieden. Opvallens is de smalle gele en bruine rug die diagonaal door het beeld loopt. Dat zijn de Bedafse Bergen. Een in de Roerdalslenk gelegen dekzandrug is hier opgestoven tot rijen hoge landduinen. Dit stuifzandgebied is zeker een bezoek waard, maar nu denken we deze hoge rug even weg.

Dan valt een hoogteverschil aan de rechterzijde van de hoogtekaart op in de vorm van een tamelijk rechte lijn. Hier ligt in de omgeving van Uden de Peelrandbreuk. De rode cijfers geven de fotopunten aan van de hieronder volgende afbeeldingen. We gaan deze punten langs lopen om een idee te krijgen of en hoe de breuk in het terrein zichtbaar is.

> Lees meer