Nieuwvliet 2: processen
21 okt 2012
Dit jaar hebben we de herfstvakantie doorgebracht in Zeeuws Vlaanderen, in Nieuwvliet-Bad. We hebben diverse aardkundige fenomenen gezocht en bezocht, maar omdat ons bungalowpark tegen de duinen aan lag en het aardig weer was, hebben we menig uurtje op het strand doorgebracht. Gelijk over de duinen lag de Verdronken Zwarte Polder. Dat is een slufter, waar de zee een duidelijke inham landinwaarts gemaakt heeft.
Een strand is voor elke bezoeker een genoegen: zonnen, kuieren etc. maar ook voor de educatieve recreant is er veel te beleven. Voor een fysisch geograaf is het boeiend om naar allerlei aardkundige vormen en processen te kijken die eigenlijk op elk strand wel te zien zijn. Het strand van Nieuwvliet-Bad heeft dan nog een streepje voor omdat hier ook haaientanden gevonden kunnen worden (zie Nieuwvliet 1: haaientanden) en daarom onderstaand verhaal in de site van de aardkundige monumenten.
Strand bij Nieuwvliet-Bad
Hier is bij laagwater een kleibank zichtbaar die afkalft door de kracht van de golven. Kleine steilrandjes zijn zichtbaar waar brokken uit de kleibank zijn weggevoerd.
Erosie bij een kleibank
Een dikke honderd meter naar het oosten liggen de brokken op het strand. Dat is op zichzelf wel een leuk waarneming gezien het volgende:
Op het zwerfsteneneiland Maarn liggen ca 135 Jotnische Zandstenen. Deze zijn al meer dan 600 miljoen jaar oud. Sommigen van deze zandstenen bezitten hoekige gaten van ca 5x5 cm. Dat zijn de negatiefafdrukken van brokken klei die eerst zijn afgezet op de zandige afzettingen. Ze bleken minder bestendig tegen erosie en nu wijzen de gaten nog op hun voormalig bestaan. In sommige zwerfstenen zijn ze overigens nog bewaard gebleven. Veel bezoekers kunnen zich dat moeilijk voorstellen en deze afbeelding maakt dat wat gemakkelijker begrijpbaar.
Brokken klei op het zandige strand
Hier een brok gereduceerde klei waar ik even mijn voet opgezet heb om te laten zien dat het zacht materiaal is. Ook is het selecterend vermogen van het stromende water zichtbaar. Het schelpengruis blijft onderin de ribbels liggen.
Een brok zachte klei
Ook hogerop in de Verdronken Zwarte Polder zijn sporen van erosie in de kleibanken zichtbaar. Uiteraard zal hier op de schorren bij erg hoog water ook sedimentatie optreden temidden van de begroeiing.
Sporen van erosie
Sedimentatie treedt natuurlijk elders op het strand ook op. Hier niet door stromend water maar door de wind. Het droge losse zand dat niet wordt vastgehouden door de begroeiing wordt door de wind getransporteerd en wordt neergelegd op het natte zand en bij obstakels.
Sedimentatie door de wind
Hier zijn links wat geisoleerde duintjes en rechts een duinenrij te zien. Als je net als ik voor het eerst in dit gebied komt past wel enige voorzichtigheid. Afgezien van allerlei dynamiek die ontstaat door de recreatie heeft hier ook kustversterking plaatsgevonden. Dan is soms vegetatie expres aangelegd of vernield.
Duintjes en duinenrij
Op het strand zijn ook interessante patronen te zien, zeker als je er bij verschillende waterstanden komt. Nu zien we evenwijdig aan de kust een hoger langwerpig zandeiland liggen. Deze zandbank of zandrug is door de branding opgeworpen. Als een dergelijke rug permanent boven water zou blijven steken kun je spreken van een standwal, maar dat is hier niet het geval.
Een zandbank of zandrug
De trogvormige depressie op het strand loopt leeg. De zandrug wordt nu weer een gewoon onderdeel van het uitgestrekte strand bij eb.
Trogvormige depressie
Zolang de recreanten nog even wegblijven zijn allerlei vormen goed te zien.
Ribbelstructuur.
Door de zandrug heen is een mui gevormd waardoor de laagte afwatert bij laagwater.
Afwatering door de zandrug heen
Op het lagere vlakke gedeelte zeewaarts van de zandrug is een breed waaiervormig afwateringspatroon gevormd.
Waaiervormig afwateringspatroon
In de rug heeft het water een iets diepere bedding uitgeslepen. Prachtig is in het water de stoomdraad te zien.
Insnijding in de zandrug
Een andere dag blijkt de waterloop te meanderen. De stroomdraad botst tegen de linkerzijkant en erodeert daar de oever, waardoor daar een steilrandje ontstaat. Aan de overzijde, in de binnenbocht, vindt sedimentatie plaats.
Ook lijkt het alsof er in de zandrug een soort waterscheiding functioneert. Als de zandrug boven water komt begint het verzadigde zand ook te ontwateren. Terwijl het water uit de grote depressie door de zandrug heen naar zee afgevoerd wordt, lijkt het op de foto dat deze kant van de zandrug naar ons toe afwatert.
Erosie en sedimentatie
Door de vaak snel wisselende omstandigheden op de grond en in de lucht zijn er vaak tijdelijk schilderachtige taferelen te zien.
Schilderachtig decor
Soms zijn op het strand fenomenen te zien die door de uniformiteit en grote uitgestrektheid indrukwekkend worden.
Uniform patroon
Wie het kleine niet eert. Op deze foto is goed te zien hoe het afwaterende water aan weerszijde van de schelpen zeer kleine geultjes heeft ingesneden in het strand.
Op zich een weinig opzienbarend fenomeen. Voor mij echter niet omdat op het Zwerfsteneneiland Maarn, in een uit het Pre-Cambrium stammende zandsteen, een zelfde fenomeen te zien is.
(Voor mij) bekend fenomeen uit Maarn
Op het strand komen ook geulen met een groter formaat voor. De verkleuringen op de randen zijn schelpengruis. Hier mogen de liefhebbers graag naar haaientanden zoeken.
Een grotere geul
De geul loopt ver door in de Verdronken Zwarte Polder. Ook hier zijn op verschillende plaatsen mooie patronen en processen zichtbaar.
Uitgestrektheid van de Verdronken Zwarte Polder
Kortom een prachtig gebied om te bekijken en na te denken over de soorten processen en de patronen die de processen opleveren. Niet vergeten moet echter worden dat het een gebied is waar de mens, naast de natuurlijke processen, ook een belangrijke rol speelt. En dat die rol niet altijd voorspelbaar is blijkt uit deze foto waar opeens munitie ontploft.
Afbeeldingen: BOHOteam
Onvoorspelbare invloed van de mens
