Vulkaan Emmelberg (Eifel)


De Bol


In het zuidwesten van de provincie Utrecht zijn in de uiterwaarden van de Lek enkele prachtige aardkundige fenomenen in de vorm van rivierduinen op een voormalig eiland en een getijdekreek te herkennen. De getijdekreek is prima van af de winterdijk te zien. Bij een bezoek aan de rivierduinen moet rekening gehouden worden met de hoogte van het rivierwater in verband met de begaanbaarheid van de strekdam. Prachtig zijn op deze foto ook de copeontginningen in de Lopikerwaard te zien, maar daar gaat het ons nu niet om.

> Lees meer

Vulkaan Emmelberg (Eifel)

9 juli 2014

De Eifel staat bekend om zijn vele vulkanen. Er zijn er teveel om elke vulkaan tot een potentieel Aardkundig Monument te benoemen. Bovendien doet zich de vreemde situatie voor dat de vulkanen educatief pas heel mooi worden als ze aangetast worden door de exploitatie van grondstoffen uit de vulkaan. Gelukkig worden het geen platte pannenkoeken, omdat er altijd flinke resten blijven staan.

Tijdens bezoeken in 2003, 2004, 2006 en 2010 hebben we al heel wat vulkanen een of meer keren bezocht. In 2014 hebben we met name in de buurt van Hillesheim diverse vulkanen bezocht. Van 3 bezochte vulkanen in 2014, de Arensberg, de Emmelberg en de Rockeskyller Kopf wil ik op deze website wat meer laten zien.

Bij die bezoeken valt op hoe complex de genese van die vulkanen is. Meestal is er sprake van meerdere uitbarstingen en dan ook nog van verschillende typen. We gaan nu op bezoek bij een verlaten groeve aan de zuidzijde van Uedersdorf: de Emmelberg. Op onderstaande foto zien we het resultaat van een reeks uitbarstingen waarbij veel vulkanisch materiaal de lucht in is gegaan.




In dit geval was het vulkanisch materiaal dat in de lucht geblazen werd met name kleine asdeeltjes. Die zijn vervolgens weer neergedaald en hebben aslagen, vaak in diverse kleuren gevormd. Als je inzoomt op de aslagen (foto hieronder) is goed te zien dat er ook grover materiaal in de aslagen voorkomt. Soms zijn het steentjes (2-6 cm), maar er komen ook zogenoemde bommen (> 6 cm) voor.




Als we wat verder in de groeve lopen lijken er enorme rupsen door de groeve te kruipen. Hier is het vulkanisch materiaal als een soort purschuim uit breuken in de ondergrond tevoorschijn gekomen en gestold.




De ronde doorsnede is aan de onderkant wat uitgehold omdat hier al jarenlang duizenden mineralenliefhebbers hun hobby intensief hebben uitgeoefend.




Tot slot nemen we nog even een kijkje achter in de groeve waar uit de verte (telelens) een kegelvorm zichtbaar is.




Middenboven is een kraterpijp goed herkenbaar.




Hieronder heb ik ingezoomd op de aslagen die op de overzichtsfoto zichtbaar waren. Op de voorgrond zie je de aslagen in de richting van de kraterpijp wegduiken.




Enkele meters verder naar links lopen onder de aslagen dikke lagen met slakken, die bij een eerdere uitbarsting in deze omgeving zijn weggestroomd.




Afbeeldingen: BOHOteam


Eemland


Met behulp van de Fysisch geografische eenheden kaart kunnen we het ontstaan van Eemland en haar omgeving beter begrijpen. Eemland maakt deel uit van het glaciale bekken dat in de voorlaatste ijstijd (Saalien 150.000 jaar gleden) is uitgeschuurd door gletsjertongen van het landijs. Die stuwden aan weerszijden van het bekken stuwwallen op. De afzettingen die daarna in de tussenijstijd, het Eemien, gevormd zijn, staan niet op het kaartje omdat ze niet meer aan het oppervlak liggen. In de laatst ijstijd (Weichselien) is een dik pakket zand als een deken over het bestaande landschap neergelegd. Langs de stuwwallen staan de gordeldekzanden en wat verder weg ook dekzandvlaktes aangegeven. Plaatselijk komen ook dekzandruggen voor. In de laatste 10.000 jaar, gedurende het Holoceen, vindt er in Eemland op grote schaal veengroei plaats. Tussen de veeneilanden door worstelt zich de Eem een weg naar het noorden. Langs de Eem zijn vanuit de voormalige Zuiderzee jonge zeekleigonden afgezet. Bij het doorbreken van de dijken van de Zuiderzee zijn tijdens overstromingen herhaaldelijk kleilaagjes op het veen afgezet. De gevolgen van de overstromingen zijn op het kaartje als overslaggronden herkenbaar.

Zo ziet het gebied er vanuit de lucht uit. De ronde plasjes heten waaien of wielen en zijn ontstaan als kolkgaten tijdens de dijkdoorbraken. De dijken zijn later weer om de kolkgaten heen gelegd. Daarom heeft de dijk een zeer bochtig verloop gekregen.

> Lees meer