Zijdelings had ik wel eens wat opgevangen over de keileemgroeves bij Markelo. De winning zou intussen zijn gestopt. Omdat in Midden-Nederland keileem niet bepaald voor het opscheppen ligt, leek het me wel eens leuk om daar rond te neuzen. Bij dat bezoek kwam ik onverwachts in contact met de ‘Verzameling Overmeen’.

Gedenksteen

Flinke delen van de keileemgroeves zijn afgewerkt en daardoor nauwelijks zichtbaar in het landschap. Op een plek hebben we meer geluk. De groeve ligt er nog bij alsof men gisteren nog gegraven heeft om keileem voor de baksteenindustrie te delven.

Een verlaten keileemgroeve.

Op een plaats zijn wat zwerfstenen, met een doorsnede van zo’n 50 cm, bij elkaar gelegd.

Een groepje zwerfstenen in de keileemgroeve.

Ook in de steile harde wanden van de groeve zijn zwerfstenen te zien, zoals hier een stuk vuursteen zo groot als een voetbal.

Een groot brok vuursteen in een keiharde keileemwand.

Bij een nabijgelegen boerderij is te zien dat er ook nog flink wat grotere stenen uit de groeve tevoorschijn gekomen zijn.

Grote zwerfstenen bij een aangrenzende boerderij.

Compleet is mijn verrassing als ik opeens een heel hunebed op een betonnen fundering zie liggen. Op de schuur staat de naam Overmeen.

Dhr. Overmeen heeft het verzakte hunebed een nieuwe fundering gegeven.

Al gauw kom ik in gesprek met de bewoner, de heer Overmeen. Hij heeft hier in de 70er jaren van de vorige eeuw een stenenslijperij gehad. Achter zijn huis toont hij nog een flinke opslag met zwerfstenen die uit de directe omgeving afkomstig zijn.

Opslag met zwerfstenen achter de schuur.

Overmeen is eigenlijk aangestoken door twee onderwijzers uit de omgeving, de heren Ter Horst en Ligterink, die hier indertijd regelmatig ’s woensdagmiddag stenen kwamen verzamelen. In Idar-Oberstein is Overmeen vervolgens gaan kijken en heeft daar zaagbladen en diamantslijppoeder gekocht. De techniek van het zagen en polijsten heeft hij zichzelf aangeleerd en geperfectioneerd.

Een oude zaagmachine.

In de woonkamer wordt ik gastvrij onthaald en uiteraard valt mijn oog gelijk op een prachtige tafel. Jarenlang kreeg hij de stenen uit de keileemgroeves in de omgeving aangeleverd. De stenen werden door hem gezaagd en gepolijst en vervolgens verwerkt in tafelbladen. Daar was in die tijd flinke vraag naar. Daarnaast kreeg hij vele duizenden bezoekers die onder andere via een diashow voorgelicht werden over ijstijden, zwerfstenen enzovoort. Naast het huis lag voor het publiek een hele verzameling zwerfstenen uitgestald.

Een prachtig tafelblad gemaakt door dhr. Overmeen.

Ellende met het verkrijgen van de benodigde vergunningen en problemen met de gezondheid maakten een einde aan dit boeiende initiatief. Om te voorkomen dat de verzameling uit elkaar zou vallen heeft John van der Linden, van de lokale IVN, zich ingespannen om een goede nieuwe bestemming voor de collectie te vinden. De gemeente Markelo heeft uiteindelijk de stenen aangekocht en in eigendom gegeven aan de afdeling Markelo van de IVN. Met Staatsbosbeheer is gezocht naar een goede lokatie. Die werd gevonden op de dagcamping De Borkeld.

De ligging van de dagcamping met de Overmeen Verzameling.

Daar ligt een informatieboerderij. Hierin wordt door het IVN, onder andere door middel van diapresentaties, aan bezoekers informatie gegeven over natuur en landschap. Bij de boerderij ligt ook een herkenningstuin voor planten.

Informatie over de toegankelijkheid.

Voor ons is het echter interessanter dat er ook een stenen tuin is. Aan de voorkant van de boerderij zijn al enkele stenen zichtbaar.

Vóór de informatieboerderij liggen enkele zwerfstenen.

Binnen in de boerderij liggen enkele pronkstukken uitgestald.

Zwerfstenen uitgestald in de informatieboerderij.

Maar achter de boerderij ligt de stenen tuin. De stenen zijn hier neergelegd op dezelfde wijze als ze ook voordien bij het huis van de heer Overmeen lagen.

vlnr De heren Bastiaan, Beld en Overmeen temidden van de Overmeen Verzameling.

Op onderstaande foto is goed te zien dat je via paadjes tussen de stenen door kunt lopen.

Via paadjes kunnen de zwerfstenen van dichtbij bekeken worden.

Bij zo’n 100 stenen staan nummerbordjes. In de info-boerderij is bij dhr. Beld, of een van de andere medewerkers van de IVN, een lijst te koop waarop per nummer de namen van de zwerfstenen staan aangegeven. Veel van de stenen blijken uit Midden en Zuid-Zweden afkomstig

Bij veel stenen staan nummerplaatjes.

Tot slot nog even terug naar het huis van dhr. Overmeen, waar een prachtig plaatje van de natuur te zien is. Op een grote zwerfsteen, als symbool van de niet-levende natuur, zit een scholekster uit te rusten, terwijl onder de steen nog een meerkoetennest zichtbaar is. Kortom een mooi landschap en een verzameling die de moeite waard is om eens te bezoeken.

Levende en niet=levende natuur in Markelo.

Bronnen:

Interviews:
met de heren Overmeen, Beld en van der Linden.

Foto’s:
BOHO-team.

Literatuur:
Hoogendoorn, W. Komt dat zien: Zwerfstenenmonumenten in Nederland. Grondboor & Hamer 2007 nr 3 / 4, p 72-78