De Dommel dl 2; winter


De Bol


In het zuidwesten van de provincie Utrecht zijn in de uiterwaarden van de Lek enkele prachtige aardkundige fenomenen in de vorm van rivierduinen op een voormalig eiland en een getijdekreek te herkennen. De getijdekreek is prima van af de winterdijk te zien. Bij een bezoek aan de rivierduinen moet rekening gehouden worden met de hoogte van het rivierwater in verband met de begaanbaarheid van de strekdam. Prachtig zijn op deze foto ook de copeontginningen in de Lopikerwaard te zien, maar daar gaat het ons nu niet om.

> Lees meer

De Dommel dl 2; winter

21 februari 2011
Bij de samenstelling van het Brabantnummer (zie literatuur) heb ik indertijd Patrick Kiden gevraagd een artikel over de Dommel te schrijven. Dat zou met name over het gedeelte ten westen van Sint Oedenrode gaan. Patrick was daar niet echt tevreden mee, omdat hij nog wel mooiere stukken kende, bijvoorbeeld bij de Vresselsche Akkers. Hij heeft daar ook aandacht aan besteed in zijn artikel De Dommel, een kleine rivier in het Brabantse dekzandgebied dat gepubliceerd is in dat Brabantnummer.

Indertijd heb ik wel enkele afbeeldingen voor dat artikel gemaakt van het gedeelte van het Dommeldal ten westen van Sint Oedenrode. De recente werking van het water is daar niet echt opvallend, omdat je met name naar oude vormen, zoals door kanalisatie afgesneden meanders, kijkt. Hoog tijd voor mij om eens bij de Vresselsche Akkers te kijken.




Vorming oeverwal

Op voorgaande foto is al prachtig te zien dat de Dommel bij recent hoogwater zand op de oevers heef afgezet. Niemand heeft daar nog gelopen en de stroomribbels zijn nog intact. In de schaduw van een kleine barriere heeft zich nog een fraaie afzetting gevormd.




Microrelief

We zijn hier gekomen door op de weg van Nijnsel naar Son de onverharde Watermolenstraat te nemen. Bij de brug over de Dommel zijn de voorgaande plaatjes gemaakt.




Locaties afbeeldingen

Als je wat verder gaat richting punt 2, waar je je auto kunt parkeren in de berm, dan zie je onderweg flinke afkalving in de buitenbocht. Gezien de graspollen gaat hier een stukje van het weiland verloren. Op de foto is niet goed te zien dat aan de andere kant van de Dommel, tussen de begroeiing, sedimentatie optreedt.




Erosie in een buitenbocht

Bij de volgend bocht in het weiland is de sedimentatie prachtig te zien. Hier zie je landaanwinst door de vorming van een soort kronkelwaard. Op de achtergrond zijn de hogere gronden van de Vresselsche Akkers te zien. De Dommel botst hier tegen een dekzandrug aan die plaatselijk nog is verstoven.




Landaanwinst

We kijken hier richting punt 3. Prachtig zicht op de Dommel en de hogere gronden van de Vresselsche Akkers, die in de buitenbocht van de Dommel door erosie steil gehouden worden. Als je de eerste afbeeldingen niet gezien hebt, dan zou het witte zand aan de overzijde mogelijk een raadsel voor je zijn, maar nu begrijpen we dat hier tijdens het recente hoogwater nog sedimentatie is opgetreden.




De Dommel en de Vresselsche Akkers

Bronnen:

Afbeeldingen:
BOHO-team.
Topografische Kaart: Topografische Dienst Emmen

Literatuur:
Aardkundige excursiepunten in Noord-Brabant. Grondboor & Hamer jrg 63, 2009 nr 6
Hoogendoorn, W., Zwerfsteneneiland Maarn en andere aardkundige monumenten. KNNV Uitgeverij 2006
Lezing 11 van de Stichting Vrienden van het Zwerfsteneneiland


Kampina


De fotopunten 1 en 2 liggen bij het Belversven. Dat is een ven met een duidelijk afwijkend formaat en ook de orientatie (zuid noord) wijkt af van het algemene patroon (zuidwest noordoost). De hogere gronden die de hoogtekaart toont aan de oostzijde van het ven zijn ook duidelijk op de foto te zien.

De afwijkende vorm en orientatie heeft mensen aan het denken gezet. Hoewel er weinig onderzoeksgegevens beschikbaar zijn heeft men het idee dat we hier te maken hebben met een restant van een zuidnoord lopend smeltwaterdal, dat aan het einde van het Weichselien door dekzandvorming zijn loop heeft moeten verleggen. De drooggevallen laagte is toen door westelijk winden verder uitgeblazen, waardoor er aan de oostzijde extra zand geaccumuleerd is.

Door beheersmaatregelen is het relief aangetast. Mogelijk is de rug later nog wat extra door verstuiving geaccentueerd, maar de podsolverschijnselen wijzen op een hogere ouderdom.

> Lees meer