De Dommel dl 2; winter


De Dommel dl 1




We starten met een bezoek aan De Dommel. De provincie heeft hier een aardkundig monument benoemd, waarvan een paneel staat aan de Bobbenagelse weg in Sint-Oedenrode. Hoewel de provincie Utrecht ook veel dekzandgebieden heeft en bijvoorbeeld in de Gelderse Vallei de combinatie met beken algemeen is, valt het op bovenstaand kaartje gelijk op dat de door kanalisatie afgeneden meanderende beeklopen hier in deze omgeving in ruime mate bewaard zijn gebleven.

Op weg naar het paneel treffen we al een mooi uitzicht op een dekzandrug. Op de diverse kaartjes in dit webverhaal is deze locatie aangegeven door het getal 1. Vanaf dat punt kijken we in noordwestelijke richting naar een dekzandrug.

> Lees meer

De Dommel dl 2; winter

21 februari 2011
Bij de samenstelling van het Brabantnummer (zie literatuur) heb ik indertijd Patrick Kiden gevraagd een artikel over de Dommel te schrijven. Dat zou met name over het gedeelte ten westen van Sint Oedenrode gaan. Patrick was daar niet echt tevreden mee, omdat hij nog wel mooiere stukken kende, bijvoorbeeld bij de Vresselsche Akkers. Hij heeft daar ook aandacht aan besteed in zijn artikel De Dommel, een kleine rivier in het Brabantse dekzandgebied dat gepubliceerd is in dat Brabantnummer.

Indertijd heb ik wel enkele afbeeldingen voor dat artikel gemaakt van het gedeelte van het Dommeldal ten westen van Sint Oedenrode. De recente werking van het water is daar niet echt opvallend, omdat je met name naar oude vormen, zoals door kanalisatie afgesneden meanders, kijkt. Hoog tijd voor mij om eens bij de Vresselsche Akkers te kijken.




Vorming oeverwal

Op voorgaande foto is al prachtig te zien dat de Dommel bij recent hoogwater zand op de oevers heef afgezet. Niemand heeft daar nog gelopen en de stroomribbels zijn nog intact. In de schaduw van een kleine barriere heeft zich nog een fraaie afzetting gevormd.




Microrelief

We zijn hier gekomen door op de weg van Nijnsel naar Son de onverharde Watermolenstraat te nemen. Bij de brug over de Dommel zijn de voorgaande plaatjes gemaakt.




Locaties afbeeldingen

Als je wat verder gaat richting punt 2, waar je je auto kunt parkeren in de berm, dan zie je onderweg flinke afkalving in de buitenbocht. Gezien de graspollen gaat hier een stukje van het weiland verloren. Op de foto is niet goed te zien dat aan de andere kant van de Dommel, tussen de begroeiing, sedimentatie optreedt.




Erosie in een buitenbocht

Bij de volgend bocht in het weiland is de sedimentatie prachtig te zien. Hier zie je landaanwinst door de vorming van een soort kronkelwaard. Op de achtergrond zijn de hogere gronden van de Vresselsche Akkers te zien. De Dommel botst hier tegen een dekzandrug aan die plaatselijk nog is verstoven.




Landaanwinst

We kijken hier richting punt 3. Prachtig zicht op de Dommel en de hogere gronden van de Vresselsche Akkers, die in de buitenbocht van de Dommel door erosie steil gehouden worden. Als je de eerste afbeeldingen niet gezien hebt, dan zou het witte zand aan de overzijde mogelijk een raadsel voor je zijn, maar nu begrijpen we dat hier tijdens het recente hoogwater nog sedimentatie is opgetreden.




De Dommel en de Vresselsche Akkers

Bronnen:

Afbeeldingen:
BOHO-team.
Topografische Kaart: Topografische Dienst Emmen

Literatuur:
Aardkundige excursiepunten in Noord-Brabant. Grondboor & Hamer jrg 63, 2009 nr 6
Hoogendoorn, W., Zwerfsteneneiland Maarn en andere aardkundige monumenten. KNNV Uitgeverij 2006
Lezing 11 van de Stichting Vrienden van het Zwerfsteneneiland


De korte- en lange duinen


In het oosten van de provincie Utrecht bestaat de bodem voornamelijk uit zandige afzettingen. De kern vormt de enige tientallen meters hoge Utrechtse Heuvelrug. Dat is een stuwwal die in de voorlaatste ijstijd, zo'n 150.000 jaar geleden, is gevormd door het uit Scandinavië oprukkende landijs. Om die Heuvelrug heen is in de laatste ijstijd, 70.000 - 10.000 jaar geleden, een dik zandpakket als een deken over het toenmalige landschap neergelegd. In de Middeleeuwen werden de zandvlaktes plaatselijk weer kaal door overbeweiding met schapen. De wind kreeg weer vat op het kale, droge zand. De Lange Duinen is een restant van zo'n stuifzandgebied.

Het zand gaat stuiven als er voldoende wind is, het zand droog is en een beschermende begroeiing ontbreekt. Het zand wordt weer afgezet als de wind haar kracht verliest door obstakels in het landschap, zoals bomen of hoogten in het terrein. In de stuifheuvels en stuifdijken kan het stuifzand een aanzienlijke dikte bereiken. Soms heb je het geluk dat je even een impressie kunt krijgen van de minimale dikte van het stuifzandpakket.

> Lees meer