Geotop Gunzenau, Hessen


Eemland


Met behulp van de Fysisch geografische eenheden kaart kunnen we het ontstaan van Eemland en haar omgeving beter begrijpen. Eemland maakt deel uit van het glaciale bekken dat in de voorlaatste ijstijd (Saalien 150.000 jaar gleden) is uitgeschuurd door gletsjertongen van het landijs. Die stuwden aan weerszijden van het bekken stuwwallen op. De afzettingen die daarna in de tussenijstijd, het Eemien, gevormd zijn, staan niet op het kaartje omdat ze niet meer aan het oppervlak liggen. In de laatst ijstijd (Weichselien) is een dik pakket zand als een deken over het bestaande landschap neergelegd. Langs de stuwwallen staan de gordeldekzanden en wat verder weg ook dekzandvlaktes aangegeven. Plaatselijk komen ook dekzandruggen voor. In de laatste 10.000 jaar, gedurende het Holoceen, vindt er in Eemland op grote schaal veengroei plaats. Tussen de veeneilanden door worstelt zich de Eem een weg naar het noorden. Langs de Eem zijn vanuit de voormalige Zuiderzee jonge zeekleigonden afgezet. Bij het doorbreken van de dijken van de Zuiderzee zijn tijdens overstromingen herhaaldelijk kleilaagjes op het veen afgezet. De gevolgen van de overstromingen zijn op het kaartje als overslaggronden herkenbaar.

> Lees meer

Geotop Gunzenau, Hessen

20 augustus 2012

In 1994 heb ik de term en het begrip aardkundige monumenten geintroduceerd om in het kader van het Europees Natuurbeschermingsjaar 1995 een europees logo te mogen voeren. Dat is gelukt. Er zijn echter meerdere begrippen die zulk soort fenomenen min of meer dekken. Zo heb je bijvoorbeeld de geologische monumenten. Dat zijn veelal groeves en je kunt stellen dat geologische monumenten ook aardkundige monumenten zijn, maar omgekeerd niet altijd. In Duitsland spreekt men over geotopen en daar wordt ook iets dergelijks mee bedoeld.

Tijdens een bezoek aan Hessen en Thueringen in 2012 leek het me wel leuk om eens een paar van die geotopen van dichtbij te bekijken en te zien hoe ze zijn ingericht etc.

Het viel nog niet mee om bezoekwaardige lokaties te vinden. Googelen op geologie Hessen etc leverde niet direct veel op. Snuffelen in de plaatjes op google earth kost zeer veel tijd, maar levert naast talloze zonsondergangen soms boeiende items op. (zie ook geotop Glasberg)




Ligging van de basaltgroeve bij Gunzenau (google earth)

De Vogelsberg in Hessen is een enorm uitgestrekt basaltgebied. Het is ca 19 miljoen jaar geleden(Tertiair, Mioceen) gevormd door een complex van verschillende lavastromen die hier indertijd door de aanwezige oudere afzettingen (onder andere Buntsandstein) heenbraken.

In dat enorme basaltcomplex van de Vogelsberg zijn in de loop der tijd veel groeves gemaakt om basalt te winnen. Vaak waren de groeves na enige tijd niet meer rendabel en zijn verlaten. Soms waren de zuilstucturen nog prachtig te zien. Dankzij de website vogelsberg-touristik.de kregen we grip op een aantal van die groeves. Ze staan op die site kort getypeerd, inclusief GPS gegevens en een typering van de toegankelijkheid.

Bij Gunzenau ligt een geotop die we bezochten. Hij is (zie google foto) eenvoudig te vinden als je vanuit de weg naar Gunzenau de eerste weg links naar het noordwesten neemt.




De basaltgroeve ligt in deze bult

Er zijn geen verbodsborden of iets dergelijks. Er zijn ook geen verwijsborden naar de groeve en in de groeve zijn ook geen toelichtende panelen. Verder ligt de groeve aan een zijpaadje in een bosje, dus je moet echt wel weten dat hij bestaat, anders kom je er niet.




De ingang van de groeve

In de groeve is het wel even schrikken, want hij is als een veelzijdige vuilstort in gebruik. Achter de vuilnis is een duidelijke zuilenstructuur zichtbaar. Ook bomen langs de rand belemmeren het zicht op de zuilenwand.




Vuilstort in de groeve

Als je even de vuilnis vergeet en kijkt wat er wel te zien is dan is het toch een leuke groeve. Het centrum van deze foto heb ik in een volgende foto nog eens wat ingezoomd.




Basaltzuilen

Deze geotop onderscheidt zich, volgens de korte typering op internet, doordat in de basaltzuilen (Basanit) vuistgrote olivijnknollen voorkomen. Dat is toch wel een heel verschil met de meeste basalt, waarin slechts kleine fragmentjes olivijn zichtbaar zijn.




Detail van vorige foto: olivijnknollen

Ook dit brok van een basaltzuil zit vol vuistgrote knollen.




Brok van een basaltzuil met olivijnknolllen

Altijd leuk omdat even van dichtbij te zien.




Detail van vorige foto

Dergelijke waarnemingen sporen wel aan om zelf ook nog eens goed naar de grond te kijken of er wat leuks ligt om mee te nemen.




Speuren op de grond

Er liggen genoeg stukken met olivijn om het thuisfront te laten zien hoe deze groeve eruit zag.




Een meegenomen steen

De steen wordt nog even van dichtbij bekeken.

Omdat ik nog nooit zulke grote olivijnknollen gezien had, vond ik het een zeer interessante groeve. Jammer dat er geen verwijs- of toelichtende borden waren, dat is toch een goede manier om goodwill voor de geotopen te kweken. Uiteraard is het gebruik als vuilstort ook geen aanbeveling.




Detail van de meegenomen steen

Bronnen:

Afbeeldingen:
BOHO-team.


Literatuur:
www.vogelsberg-touristik.de
Hoogendoorn, fotoalbum Duitsland 2012


De Dommel dl 1




We starten met een bezoek aan De Dommel. De provincie heeft hier een aardkundig monument benoemd, waarvan een paneel staat aan de Bobbenagelse weg in Sint-Oedenrode. Hoewel de provincie Utrecht ook veel dekzandgebieden heeft en bijvoorbeeld in de Gelderse Vallei de combinatie met beken algemeen is, valt het op bovenstaand kaartje gelijk op dat de door kanalisatie afgeneden meanderende beeklopen hier in deze omgeving in ruime mate bewaard zijn gebleven.

Op weg naar het paneel treffen we al een mooi uitzicht op een dekzandrug. Op de diverse kaartjes in dit webverhaal is deze locatie aangegeven door het getal 1. Vanaf dat punt kijken we in noordwestelijke richting naar een dekzandrug.



Deze geomorfologische kaart van Alterra (WUR) geeft de vormen aan het aardoppervlak weer. De groenige kleuren geven de beekdalbodem (code 2R7) aan, waarin soms wat veen is gelegen (code 1R4). De oude beddingen in de dalbodem zijn veelal nog watervoerend en op deze kaart aan de kronkelige blauwe waterpartijen herkenbaar. De beekdalbodem wordt aan weerszijden begrensd door dekzandvlakten (code 2M13) die soms door overstromingswater verspoeld zijn (code 2M10). Markant rijzen dekzandruggen (code 3K14 en 4K14) naast de beekdalbodem in de wat lager gelegen vlakkere dekzandgebieden op, zoals bijvoorbeeld op het vorige plaatje te zien was.

> Lees meer